Obsessieve- compulsieve en verwante stoornissen

Je hebt vast wel eens de neiging iets te moeten doen van jezelf waarvan je eigenlijk weet dat het niet nodig is en toch kun je het niet tegenhouden. Zoals voor de vijfde keer checken of je telefoon in je broekzak zit, of nog een keer controleren of je de deur op slot hebt gedaan. Ook heb je vast wel eens de ervaring dat er zich een gedachte opdringt, die je raar of onaangenaam vindt; bijvoorbeeld dat je een geliefde plotseling in het water zal duwen vlakbij de kade. Wanneer je bij zo’n gedachte een beetje om jezelf moet lachen en je je schouders kunt ophalen, omdat je heus wel weet dat je het niet zal doen, is er niets aan de hand. Maar als je constant overbodige handelingen moet uitvoeren, of als de gedachten zo hardnekkig zijn dat je er bijna zelf in gaat geloven, kan dat je leven enorm ontregelen. We spreken dan van een dwangstoornis of obsessieve compulsieve stoornis.

Wat is een obsessieve compulsieve stoornis (OCS)?

Mensen met een obsessieve compulsieve stoornis hebben last van dwanggedachten (obsessies) en/of dwanghandelingen (compulsies). Je voelt de spanning in je hoofd en in je lichaam toenemen als je bepaalde dingen niet op een vastgestelde manier doet. Dwanghandelingen komen vaak samen voor met dwanggedachten. Je probeert eigenlijk door bepaalde handelingen te doen te voorkomen dat er iets naars gebeurt. Mensen met dwang proberen ook vaak situaties te vermijden die dwanggedachten of dwanghandelingen uitlokken. De dwangstoornis kan lichte of ernstige vormen aannemen.

Als je smetvrees hebt, heb je een obsessieve angst om vies of besmet te raken. Hierdoor heb je bijvoorbeeld de dwang om urenlang schoon te maken of te douchen. Je kunt ook erg vies zijn van dingen, zoals de stofzuiger. Dan ben je zo bang voor alles dat in aanraking is gekomen met de stofzuiger dat je deze niet meer wilt aanraken. Of je doucheritueel is zo uitgebreid en ingewikkeld geworden, dat je bijna niet meer onder de douche vandaan komt.  Mensen die last hebben van smetvrees weten vaak wel dat de reinigingsrituelen helemaal niet nodig zijn. Maar het gevoel van besmetting en de dwang om viezigheid weg te poetsen kunnen zo sterk zijn dat je er met je gezonde verstand niet tegen kunt vechten smetvrees komt in allerlei gradaties voor: het kan een kleine rare gewoonte zijn of het kan je hele leven beheersen. Wanneer het je hele doen en laten bepaalt, dan is het verstandig hulp te zoeken.

Behandeling bij Spoor 1

Psycho-educatie: hierbij word je voorgelicht over (het ontstaan van) de stoornis en de symptomen die je kunt hebben, doormiddel van voorbeelden, metaforen, filmmateriaal en/of oefeningen.

E-health: doormiddel van tests, educatie, dagboeken, oefeningen en modules kun je thuis digitaal aan de slag met je klachten. Deze informatie/oefeningen komen vanuit verschillende modellen zoals CGT (cognitieve gedragstherapie) en ACT (acceptatie en commitment therapie).

Cognitieve gedragstherapie: je neemt samen met je therapeut je angstige gedachten en obsessieve handelingen onder de loep. Het doorbreken van deze handelingen door middel van exposure (jezelf blootstellen aan je angst) en responspreventie (het niet uitvoeren van je dwanghandelingen) staat op de voorgrond. Acceptance en Commitment therapie (ACT) Deze therapie is een relatief nieuwe vorm van gedragstherapie. De therapie is gericht op het vergroten van de psychologische flexibiliteit door zich te richten op het veranderen van de relatie met je gedachten en het aanvaarden van pijn. Er wordt o.a. gekeken naar de strategieën die je inzet om je angst te controleren. Wat heb je allemaal al geprobeerd om van je angsten af te komen? Helpt dat? Samen met je therapeut kijk je naar alternatieve strategieën met het oog op wat jij belangrijk vindt. Herstel ondersteunende behandeling (sociaal maatschappelijk) Een herstel ondersteunende behandeling richt zich niet zo zeer op het verminderen van je klachten maar eerder op herstel van je sociaal en maatschappelijk functioneren. Doelen binnen een dergelijke behandelingen kunnen zijn; herstel van functioneren, stabiel blijven en voorkomen van terugval. Deze behandelvorm is geschikt als de klachtgerichte behandelingen onvoldoende resultaat hebben gehad en je klachten zorgen voor ernstige en langdurige beperkingen in je sociaal- en maatschappelijk functioneren.

Probleemoplossende therapie (problem solving therapy): dit is een psychologische behandeling waar je leert effectief om te gaan met problemen en stressvolle gebeurtenissen. Voorbeelden hiervan zijn financiële problemen, verlies van werk, dreigende uithuiszetting omdat je de huur of hypotheek niet meer kunt betalen, een echtscheiding of relatiebreuk, een overlijden van een dierbare, verlies van sociale contacten, spanningen op het werk, conflicten met instanties, verlies van activiteit en zinvolle dag invulling etc. Het ene probleem is het andere niet. Ze verschillen in mate van belangrijkheid. Ook is er verschil in inspanning die nodig is om een probleem op te lossen. Behalve de situatie speelt het vermogen om effectief met je problemen om te gaan een belangrijke rol. Wanneer je lijdt aan angst nemen je probleemoplossende vaardigheden vaak af.

Ontspannende therapie (relaxation therapy): relaxatie therapie is een vorm van therapie die je leert te ontspannen. Lichamelijke, geestelijke of emotionele spanningen kunnen je dagelijkse functioneren verstoren en kunnen leiden tot lichamelijke of emotionele klachten. Angst kan leiden tot lichamelijke klachten en veel spanning. Relaxatie therapie begint met het stap voor stap laten ontspannen van je hele lichaam. Andere ontspanningsoefeningen kunnen zich richten op je ademhaling, bewustwording van je lichamelijke sensaties en emoties, meditatie en mindfulness.

Eye movement desensitization & reprocessing (EMDR): als je dwanghandelingen zijn ontstaan na een (of meerdere) nare gebeurtenis(sen), kan het zijn dat EMDR. Met EMDR wordt er gekeken naar deze gebeurtenissen en wordt er geprobeerd de emotionele lading van deze herinnering te verminderen. De therapeut zal samen met jou kijken naar een (van de) nare gebeurtenis(sen). Eerst wordt er informatie verzameld over de traumatische beleving. Je wordt gevraagd de gebeurtenis opnieuw voor de geest te halen. Tegelijkertijd wordt er een afleidende stimulus gebruikt (e.g. oogbewegingen, geluid, tapjes, buzzers). Na EMDR merk je meestal op dat je klachten verdwijnen, omdat de gebeurtenis minder impact op je heeft.

Farmacotherapie: doormiddel van medicatie kunnen sommige van je angsten meteen verminderen. Aan de hand van een gesprek met de psychiater van Spoor 1 krijg je hier voorlichting over en kun je kiezen voor medicatie.